Welk thema ontbreekt er volgens jou nog?

Leerlingen moeten leren omgaan met duurzaamheidsuitdagingen, dat vergt de nodige kennis, vaardigheden en attitude. Leerkrachten en scholen moeten een actiegeoriënteerde leeromgeving hiertoe kunnen ontwerpen en uitvoeren. Als je dit niet doet, verzaak je aan de rol die het onderwijs ook heeft om kwalificatie en socialisatie én persoonsvorming en eigenlijk bereid je je leerlingen dan niet voor op enkele van de grootste uitdagingen waar we voor staan. Enkele van de vernoemde thema's in de lijst zijn hieraan gelinkt, het vergt gelijkaardige competenties, dus ik stel zeker voor om ze samen te behandelen. Kritisch leren denken, systeemdenken, toekomstdenken, strategisch denken, leren omgaan met eigen en andermans emoties, met controverses...zijn op dit moment zo belangrijk dat ze zelfs noodzakelijk zijn om de democratie goed te laten functioneren.

zorgen voor kritisch creatieve integratie van kinderen en jongeren in de toekomstige samenleving

Onderwijs moet dringend professionele kwaliteitsborging op onderwijskwaliteit uitbouwen. Dat vereist o.m. actualisering v/d kwaliteitsverwachtingen (nu 35 in het ROK). Ter vgl Bovenwijs kent er slechts 3! Daarbij moet de focus terug bij wat essentieel is.

Goed onderwijs hoort met elke school elke leerling een steengoede vorming en opleiding aanbieden. Dat betekent dat we het menselijke potentieel van elke jongere maximaal ontwikkelen, dat we hun persoonlijkheid helpen ontwikkelen, hen voorbereiden op sociale en professionele ontplooiing en bijdragen tot onze democratische, Vlaamse en Europese cultuur. Dat betekent ook een professionele, stabiele, inclusieve en veilige leer- en werkomgeving waarborgen. 

Kwaliteitsverwachtingen: 

1. Optimale ontwikkeling v/d talenten van elke lerende, het spreekwoordelijke ‘aansteken van het vuur’, het aanwakkeren van leergierigheid en nieuwsgierigheid en nastreven v/d gewenste kennis- en competentieverwerving, met o.m. de gewenste output – minimale én optimale - met basiskennis, basisvaardigheden, respect, rationeel denken en grondige kennis Nederlands.

1.b. Emotionele en sociale ontwikkeling: incl. burgerzin, evenwicht ts. plichten en rechten, … 

1.c. Professionele ontwikkeling: correcte voorbereiding op de professionele ontplooiing.

2. Een professionele, stabiele, inclusieve en veilige werk- en leeromgeving waarborgen.

3. Bijdrage tot de culturele ontwikkeling v:d Vlaamse/Europese samenleving: incl het economische, wetensch, ...

Onderwijs speelt zich af in tijdelijke gemeenschappen die deel uitmaken van de algemene, lokale gemeenschap. De grenzen tussen onderwijs en de omgeving staan steeds meer open, en dat is ook goed zo. De “school van de mens” hoort thuis in de “school van het leven”. Maar de “school van de mens” heeft nooit geleerd samen te werken met de “school van het leven”. Dat is het probleem. En dat betekent ook dat de spanningen die eruit voortkomen alleen kunnen worden benaderd via leerprocessen. Niet van de jonge mensen, maar van het onderwijs. Het zelfbeeld van onderwijs is statisch. Onderwijs als systeem heeft geen zelf differentiërend vermogen. Dat is een bron van spanning. De algemene samenleving veranderd. Wie niet meeverandert, komt in de problemen. Tot dusver heeft onderwijs gezocht naar oplossingen via “catastrofale leerprocessen”, d.w.z. leerprocessen die zich richten op oplossingen binnen een systeem dat de nagestreefde oplossingen logisch uitsluit. Onderwijs moet leren leren, in en met “school van het leven” als enig mogelijk kader voor betekenisverlening en zingeving m.b.t. leerprocessen.

Onderwijs moet haar kerntaken dringend veel ernstiger opnemen. Zo moet het eindelijk beginnen met professionele kwaliteitsborging. Wat nu bestaat is doorgaans (bepaalde technische scholen en andere niet te na gesproken) precair zwak omdat bepaalde essentiële kernelementen van professioneke kwaliteitsborging of ontbreken, of veel te zwak zijn. Dit is slechts één voorbeeld van de vele. 

Kinderen en jongeren kennen het gezondheidslandschap niet, hebben nood aan mediawijsheid en aan algemene gezondheidsvaardigheden rond voeding, beweging, mentaal welzijn, middelengebruik, ...Enkel in het onderwijs bereik je elk kind, ouders hebben hiervoor vaak te weinig bagage, waardoor de gezondheidskloof steeds blijft of groter wordt. Ook dit is voorbereiden op het latere leven en is belangrijke kennis + vaardigheden + attitudes. Ook maatschappelijk van belang om uitdagingen te verkleinen en kosten gezondheidszorg te verkleinen, langdurige en chronische ziektes te verminderen, uitval op het werk verkleinen, ... Zie meer burn outs bij jong-volwssenen, pak het preventief aan in het onderwijs!

Als we in het onderwijs inclusief kunnen werken op een goede manier, die verrijkend is voor alle leerlingen, dan komen we na veel jaren investeren in een inclusieve samenleving.

Dit mag geen besparingsmaatregel zijn maar moet goed ondersteund worden.

Studenten (laten) opleiden door 'docenten' die zelf ooit (vele?) jaren hebben lesgegeven.

Er gaan te veel middelen en kansen verloren door de 3 netten te behouden. Dit is niet meer van deze tijd! Denk aan alle middelen die kunnen bespaard worden door samenvoeging en zet die in om leerkrachten meer te ondersteunen in taken zoals mentaal welzijn, gezondheidsvaardigheden, inclusie, ...

Dergelijke vakken opnemen in het leerplan. Leerkrachten opleiden om kinderen klaar te stomen voor het dagelijkse leven zodat ze een sterke basis hebben en goed voor zichzelf kunnen zorgen.

Het onderwijs zou jongeren op zijn minst kunnen voorbereiden door te zorgen dat ze weten wat deze problemen inhouden, hoe we er in Vlaanderen, maar ook wereldwijd mee geconfronteerd worden, en wat je als individu maar ook als samenleving zou kunnen doen om die problemen tegen te gaan. 

Op school krijg je maar een paar vakken, maar er is zoveel meer. Jongeren moeten richtingen kiezen (bv. logistiek of verkoop? Rechten of bioingenieur?) terwijl ze maar een vaag idee hebben van wat die richtingen inhouden: daardoor kunnen ze niet inschatten of iets hen ligt. Zelf ontdekte ik pas op mijn 23ste wat me boeide: wat een tijdverspilling. Had ik het vroeger geweten, dan had ik de juiste studies kunnen kiezen en had ik me niet verveeld in (voor mij) saaie lessen. Moedig jongeren aan om buiten school andere activiteiten te ontdekken: talen, sport, muziek, natuur, kunst,... Laat hen met iets beginnen, stoppen als ze dan toch geen interesse hebben, en weer van iets anders te proeven. Beperk je niet tot klassieke dingen zoals een museumbezoek. Ga naar werkplaatsen/woonzorgcentra/rechtbanken..., en laat de jongeren meedraaien. Geef leerkrachten de tijd om hun ervaring met hun leerlingen te delen, nodig studenten in scholen uit om over hun studies te praten. Dit wordt hier en daar gedaan, maar ver van vaak genoeg. Als jongeren hun talent(en) sneller zouden ontdekken, zou er minder miserie op school zijn (leerkrachten die politieagenten moeten spelen en hun les niet kunnen geven, schooluitval...). Minder miserie = minder admin en zorgpersoneel nodig, minder burn-outs, minder bezorgde ouders, minder criminaliteit.... De tijd en energie die vrij komt bij al die mensen zouden ingezet moeten worden om dit flexibler onderwijssysteem vorm te geven.

Sociale basis is één aspect van duurzaamheid. Binnen de grenzen blijven van de ecologische draagkracht is een tweede (samen vormen ze de "donut" in het Donutmodel van Kate Raworth). Temeer om ook  de volgende generaties te laten genieten van een leefbare omgeving. Onderwijs kan vanuit de Whole School Approach (voor duurzaamheid) zorgen dat de jongeren op school leren over duurzaamheidsthema's maar ze ook ondervinden en er actiegericht mee aan de slag gaan. Zo leren ze duurzame keuzes maken, nu en in de toekomst. (Zo'n school kan het internationale label  Eco-School verdienen)

Mensen controleren is niet wat we nodig hebben. Als je wil dat mensen zich als verantwoordelijke volwassenen gedragen, ouders en leerkrachten en iedereen, dan moet je ze leren zelf moreel te denken en ze toelaten hun eigen keuzes te maken. Als je een samenleving steeds meer controlerend maakt creëer je een sfeer van wantrouwen, dat is nefast voor de verbinding. Maar vooral is het nefast voor het eigen verantwoordelijkheidsgevoel. 'Ik heb me toch aan de regels gehouden' in plaats van 'ik doe wat ik vind dat ik moet doen als verantwoordelijke volwassene'.

Stop met planlast, controleren, papieren verantwoording.. zowel voor de leerkracht als voor de ouder als voor elke mens in de sameleving. 

Onderwijs kan zorgen voor goede werkomstandigheden voor leerkrachten, waardoor leerkrachten zich ondersteund en gewaardeerd voelen.

Ons onderwijs is georganiseerd in 3 netten. Dit is niet meer van deze tijd. De vrijheid van godsdienstkeuze en vrijheid van onderwijs kan geboden worden als deze netten samensmelten. Dit zou een besparing opleveren. Bovendien is het voor leerkrachten positiever om in het eigen dorp of hetzelfde dorp les te kunnen geven. Er zou ook geen concurrentiestrijd tussen scholen meer zijn aangezien het om dezelfde school of scholengroep zou gaan. Zo kan je je als leerkracht meer focussen op de job en niet op het aantrekken van leerlingen. Het aantrekken van leerlingen doe je door kwalitatief onderwijs te bieden en een warm nest te tonen. Nu wordt dit vaak door externe factoren beïnvloed (nieuwe speelplaats, nieuwbouw, ...).

Wat hebben we na te streven in ons onderwijs? De beste worden op internationale toetsen? Zorgen voor instapklare werknemers voor onze bedrijven? Gehoorzame burgers voor onze samenleving? Of vinden we het belangrijk om in onderwijs in te zetten op groeien in 'wijsheid','sterk samenleven', 'diepgaand gelukkig' worden en daartoe bijdragen bij anderen, 'actief burgerschap'?

Onderwijs moet het probleem openleggen en alle soorten zorgen op het gebied van genAi van experts en leken uitdiepen. Onderwijs moet tijd en ruimte bieden om over de mogelijke veranderingen die genAi brengt, na te denken en van daaruit gepaste (re)actie te ontwikkelen. Zoals de sociale media platforms, die ook al erg werken met Ai, heeft de snelle opgang van genAi een zeer grote invloed op hoe mensen met elkaar omgaan, welke doelen ze voor zichzelf formuleren, welke beroepen ze nog met enige voldoening kunnen opnemen. Onderwijs moet duidelijk maken dat verandering mogelijk is, dat keuze mogelijk is en tijd geven om na te gaan wat de diverse gevolgen van bvb 'niets doen' ten opzichte van de ontwikkeling van genAi kunnen zijn. Onderwijs moet expliciet duidelijk maken dat iedereen een bewuste rol te spelen heeft opdat genAi minimale schade brengt. Onderwijs moet helpen de mogelijke rollen te ontdekken.

Terug meer aandacht voor spelling, spraakkunst en dictee in basis- en secundair onderwijs. Decennia werden deze vaardigheden gedeeltelijk geschrapt in het onderwijscurriculum. Hierdoor kunnen zelfs heel wat leerkrachten niet meer zonder fouten schrijven.